10 Ağustos 2007 Cuma

Zazaca'nın Sınıflandırılması Üzerine Tartışma

Zazaca'nın İran dilleri arasındaki yeri politik bir tartışma konusudur. Bu tartışmada iki grup vardır. Birinci grup Zazaca'yı bir dil olarak kabul ederken. İkinci grup ise Zazaca'yi Kürtçenin dört lehçesi arasinda saymaktadir. Zazacanın Kürtçe'nin bir lehçesi sayılması, bilimsel temeli olmayan ancak tarihsel koşulların gelişiminden kaynaklanan bir tezdir. Zira, eskiden tamamı Alevi olan Zazalar Osmanlı Devleti döneminde Sünni mezhebinin baskısından korunmak için kendilerini, Alevi değil Kürt olarak nitelendirmişlerdir. Çünkü laik bir sistemi bulunmayan Osmanlı Devleti Sünni Kürtleri (Kurmanci) her zaman devletin asli unsuru olarak görmüş, buna karşılık Alevileri dışlamıştır. Bu yüzden Alevi Zazaların bir kısmı ve aynı şekilde Alevi Türkmenlerin bir kısmı Osmanlı döneminde zamanla Kürtleşmiştir. (bkz. Kürtleşen Türkmenler)
Ethnologue [4] Zazaca'yı, Hint-Avrupa dil ailesinin, Kuzey Batı İran dilleri bölümünün, Zaza-Gorani Dil Grubu içinde sınıflandırmaktadır [5]. ABD Dışişileri Bakanlıgına göre Zazaca; Türkçe, Kürtçe, Ermenice, Arapça ve Yunanca ile beraber, Türkiye’nin en çok konuşulan dilleri arasındadır[6].
Ayrıca, Oskar Mann, Zazaca'yı Hazar Dillerine ve Goranca'ya yakın bir dil olarak kabul ederken, Goranca'yı da Kürt dilinden saymıyor. Kürdolog Celalet Ali Bedirxan da Zazaca'yı KÜrtçe'de saymaz. Karl Hadank, T.L.Todd, Joyce Blau, Ludwig Paul, Zülfü Selcan ve Jost Gippert yine aynı görüştedir. Zazaca'nın bir lehçe değil de başlıbaşına bir dil olduğunu ilk olarak Oskar Mann, Peter Lerch'in ekiskliklerini de eleştirmekle birlikte, "Mundarten der Zâza" adlı eserinde, 7 sayfalık bir sesbilimsel, morfolojik ve gramatik karşılaştırmayla kanıtlamıştır. Keza Zülfü Selcan da Zazaca'nın neden Kürtçe ve diğer İrani dillerden farklı olduğunu, "Grammatik der Zaza-Sprache" adlı doktora çalışmasında ayrıntılı işlemiştir. Zazaca'nın Kürtçe'ye dahil olduğuna dair birçok kaynak veya belirleme ve de yaygın görüş varken, dilbilimsel olarak kanıtlanmamıştır. Hint-Avrupa dilleri uzmanı Prof. Dr. Jost Gippert'e göre Zazaca, belgelenmiş Orta-İrani Dillerden Part diline yakınlık arzetmekte. Bundan ötürü Orta-Zazaca (İslamlaşma çağından önce) Part diline çok yakın bir dil olmuş olması gerek.
Örneğin Peter Lerch 1857-1858`de Petersburg`da Forschungen über die Kurden und die iranischen Nordchäldaer adlı çalışmasında Kürtçeyi Kurmanci, Zaza, Kelhuri, Gûrani ve Luri olmak üzere 5 lehçeden ibaret sayar. E. B. Soane de Kırmanccayı (Zazacayı) Kürtçenin lehçesi sayanlardandır. Öteden beri Kürdoloji çalışmalarının yapıldığı Paris Sorbon Üniversitesi ekolünün yaklaşımı da bunlardan farklı değil. Zaza dili bu güne kadar okul dili olabilmiş değil

Hiç yorum yok: